Lễ viếng họa sĩ Lê Thiết Cương, người tiên phong đưa nghệ thuật trừu tượng và tối giản đến với hội họa Việt Nam, đã diễn ra vào ngày 28 tháng 8 năm 2023 tại Hà Nội. Ông đã qua đời để lại nhiều tiếc thương cho người thân, bạn bè và giới hội họa.
Lê Thiết Cương là một nghệ sĩ tài hoa và hết lòng vì bạn bè, đã để lại một di sản nghệ thuật phong phú và đa dạng, từ hội họa đến văn chương. Với phong cách vẽ và viết giản dị nhưng sâu sắc, ông đã nhìn vào bên trong và tìm thấy vẻ đẹp tối giản trong đời sống và nghệ thuật. Ông là một trong những nghệ sĩ tiên phong đưa nghệ thuật trừu tượng và tối giản đến với hội họa Việt Nam từ đầu những năm 1990.
Ông đã sáng tạo ra một ngôn ngữ tạo hình mới, giàu bản sắc và hàm chứa chiều sâu triết lý phương Đông. Sự kết hợp giữa hình khối đơn giản, màu sắc tối giản và các đề tài truyền thống đã giúp ông định hình phong cách riêng, độc đáo và đầy thiền tính. Với Lê Thiết Cương, tối giản không chỉ là kỹ thuật hay xu hướng mà là ‘căn cước’, là cách ông hiện diện trong nghệ thuật và đời sống.
Ông đã khẳng định: ‘Tối giản là tôi, tôi là tối giản. Tối giản là cá tính cốt tử của tôi, là ADN, là vân tay’. Lối sáng tác của Lê Thiết Cương giống như một hành trình thiền định, với những gì bé nhỏ, giản dị trong tranh ông đều hàm chứa thông điệp sâu sắc, khơi gợi suy tư về không gian, thời gian và sự tĩnh lặng.
Triết lý này bắt nguồn từ sự ảnh hưởng sâu đậm của gia đình và những cuốn sách Đông phương từ thuở nhỏ. Chính nền tảng ấy đã khiến Lê Thiết Cương trung thành với một con đường nghệ thuật suốt hơn 30 năm và biến tối giản thành trường phái sống, trường phái thẩm mỹ không thể tách rời khỏi tên tuổi ông.
Ngoài sáng tác, Lê Thiết Cương còn dành thời gian để viết, với văn phong ngắn gọn, súc tích nhưng kỹ lưỡng và sâu xa. Ông tin rằng ‘viết là chủ quan, không có chủ quan thì không có nghệ thuật’. Tác phẩm của Lê Thiết Cương đã được giới chuyên môn và công chúng đánh giá cao, không chỉ ở Việt Nam mà cả trên bình diện quốc tế.
Nhiều tranh của ông đã được trưng bày tại các bảo tàng, phòng tranh lớn trong và ngoài nước. Lê Thiết Cương cũng là người tiên phong đưa nghệ thuật đương đại Việt Nam ra thế giới với việc sáng lập Salon Natasha vào năm 2000.
Bên cạnh vai trò nghệ sĩ, ông còn là người truyền cảm hứng và dẫn dắt nhiều thế hệ họa sĩ trẻ thông qua triển lãm, workshop, các buổi chia sẻ về tư duy nghệ thuật. Di sản nghệ thuật của Lê Thiết Cương không chỉ là hàng trăm tác phẩm hội họa độc đáo mà còn là những bài viết, quan điểm, phương pháp sáng tác giàu tư duy.
Chúng góp phần quan trọng trong việc định hình diện mạo mỹ thuật đương đại Việt Nam, là nguồn tài liệu quý cho các nghiên cứu và giảng dạy sau này. Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp đã từng thừa nhận Lê Thiết Cương có ‘con mắt xanh’ đặc biệt về hội họa, là cách ông nhìn thấy chiều sâu trong mỗi tác phẩm nghệ thuật, không phải bằng kỹ thuật mà bằng trực giác, cảm thụ và sự thẩm thấu bản chất thẩm mỹ của sự vật.
