Trường hợp của hai bố con ông P. mắc bệnh phong tại Cao Bằng đã thu hút sự quan tâm của nhiều người. Đây là một căn bệnh ít được nhắc đến trong thời gian gần đây, nhưng vẫn tồn tại và ảnh hưởng đến sức khỏe của nhiều người.

Anh V.A.D, sinh năm 2004, là người đầu tiên phát hiện ra bệnh. Anh kể rằng cách đây vài năm, anh thấy một chấm nhỏ bằng đầu ngón tay trên vùng thắt lưng của mình. Vì không đau, không ngứa nên anh không đi kiểm tra. Đến khi chấm nhỏ này dần lan ra bằng lòng bàn tay và đổi màu sáng hơn so với vùng khác trên cơ thể, anh mới đến bệnh viện khám. Tuy nhiên, ban đầu bác sĩ chẩn đoán anh bị viêm da tiếp xúc do tác động của chất liệu thắt lưng da.

Sau khi uống và bôi thuốc nhiều ngày nhưng không đỡ, anh D. mới được chẩn đoán đúng là mắc bệnh phong. Ông P., bố của anh D., cũng có những tổn thương tương tự trên vùng da của mình. Ba năm trước, khuỷu tay ông có đám đổi màu sáng và cảm giác tê bì khi chạm vào. Vùng tổn thương lan nhanh, tạo thành nhiều đốm đỏ loang lổ. Chân trái ông có nhiều vùng màu đỏ sậm, thâm tím.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Hồng Sơn, Trưởng khoa Phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ và Phục hồi chức năng (Bệnh viện Da liễu Trung ương), xác nhận rằng phong là bệnh lây nhiễm, không phải di truyền. Trực khuẩn phong tồn tại trong cơ thể hai bệnh nhân trên có thể từ 1-3 năm nay, nhưng có trường hợp thời gian ủ bệnh kéo dài đến 20 năm.

Bệnh viện Da liễu Trung ương đã miễn viện phí, tiền ăn và hỗ trợ quà động viên cho hai bố con anh D. trong quá trình điều trị. Bác sĩ Sơn cũng cho biết không ít người ở đô thị mắc bệnh phong. Theo thống kê, so với cách đây 10 năm, ca mắc phong mới phát hiện mỗi năm ở Việt Nam liên tục giảm mạnh. Tuy nhiên, các ca bệnh mới phức tạp hơn, phần lớn thuộc thể nhiều khuẩn, biểu hiện lâm sàng không điển hình.

Thạc sĩ, bác sĩ Lê Thị Mai, Trưởng phòng Chỉ đạo tuyến, Bệnh viện Da liễu Trung ương, cho biết bệnh nhân phong không chỉ phát hiện ở vùng sâu, vùng xa khó khăn, mà ở các vùng thành thị. Nhiều ca bệnh không được chẩn đoán kịp thời dẫn tới số ca tàn tật độ 2 trên bệnh nhân phong mới phát hiện gia tăng.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp phong vào nhóm những bệnh bị lãng quên. Sự lãng quên này bao gồm cả việc chính các bác sĩ ngoài ngành da liễu không được đào tạo, tự quên kiến thức, dấu hiệu triệu chứng của bệnh dẫn đến bỏ sót, chẩn đoán nhầm.

Trước tình hình trên, các chuyên gia y tế kêu gọi người dân cần cảnh giác và hiểu rõ về bệnh phong để có thể phát hiện và điều trị kịp thời. Bệnh phong không phải là một bệnh nguy hiểm đến tính mạng nếu được điều trị đúng cách và kịp thời.

Một đầu bếp người Mỹ đã có một trải nghiệm ẩm thực đáng nhớ khi khám phá các món đặc sản của Việt Nam, đặc biệt là bánh cuốn Cao Bằng tại một quán ăn ở TPHCM. Chad Kubanoff, 38 tuổi, là một đầu bếp và YouTuber nổi tiếng với gần 130.000 người theo dõi, chuyên đăng tải các video trải nghiệm ẩm thực đường phố tại Việt Nam. Mới đây, anh đã được giới thiệu về quán bánh cuốn Cao Bằng tại Phú Mỹ, TPHCM, và đã không ngần ngại rủ vợ và các con tới trải nghiệm.

Bánh cuốn Cao Bằng có đặc trưng riêng so với các loại bánh cuốn khác ở Việt Nam. Thay vì chấm nước mắm pha chua ngọt, bánh cuốn này được ăn cùng nước ninh xương, tạo nên hương vị thơm ngon và đậm đà. Nhân bánh có thịt lợn băm nhỏ đã rang chín hoặc trứng hấp lòng đào béo ngậy. Điều đặc biệt của bánh cuốn Cao Bằng là không có mộc nhĩ, nấm hương như ở vùng khác, và được tráng trực tiếp từ bột gạo quê.

Ngoài bánh cuốn, gia đình Chad còn thưởng thức vịt quay Cao Bằng và phở trộn (phở chua). Phở chua là một đặc sản khác của Cao Bằng, với bánh phở mềm, dai, dẻo quyện với nước sốt chua chua, ngọt ngọt, ăn kèm thịt ba chỉ quay giòn rụm, thịt vịt quay đậm đà, dưa chuột nạo sợi, lạp xưởng, khoai môn chiên, lạc rang và lá bạc hà. Bí quyết của bát phở chua nằm ở phần nước sốt gồm nhiều gia vị khác nhau, đặc trưng nhất là dấm đường ủ từ chuối tiêu, đường phên, bột báng, nước trong bụng con vịt quay…

Chad và các con đều rất yêu thích các món ăn này, đặc biệt là phở chua và vịt quay. Họ khen ngợi nước sốt đậm đà, vị chua ngọt hòa quyện và thịt vịt mềm, ngấm gia vị. Chad cho rằng quán đặc sản Cao Bằng này là một địa chỉ đáng trải nghiệm và cảm thấy tiếc vì không biết nơi này sớm hơn.

Trong giai đoạn 2020-2025, Đảng bộ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) tỉnh Cao Bằng đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong hoạt động văn hóa, thể thao, gia đình, và du lịch. Với mục tiêu nâng cao mức hưởng thụ văn hóa cho nhân dân và xây dựng con người Cao Bằng phát triển toàn diện, Đảng bộ Sở đã phát huy tinh thần đoàn kết, dân chủ và quyết tâm đổi mới với nhiều nội dung đột phá.

Sở VHTT&DL đã tham mưu tổ chức thành công nhiều hoạt động văn hóa mang tầm quốc gia và quốc tế, quảng bá về con người, hình ảnh, và di sản văn hóa đặc sắc của Cao Bằng. Đáng chú ý là sự kiện nằm trong khuôn khổ Lễ hội Du lịch Thác Bản Giốc năm 2023, với 1.000 người trình diễn hát Then, đàn tính trong trang phục truyền thống, tạo nên Kỷ lục Việt Nam cho Màn đồng diễn hát Then, đàn tính có số lượng người tham gia đông nhất Việt Nam.

Ngoài ra, Sở cũng tổ chức thành công Ngày hội Du lịch Non nước Cao Bằng tại khu vực Hồ Hoàn Kiếm và Phố đi bộ của Thủ đô Hà Nội với chủ đề ‘Non nước Cao Bằng – Xứ sở thần tiên’. Hội nghị Quốc tế lần thứ 8 của Mạng lưới Công viên địa chất Toàn cầu UNESCO khu vực châu Á – Thái Bình Dương năm 2024 cũng diễn ra tại Cao Bằng, thu hút trên 800 đại biểu trong nước và quốc tế.

Công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích, di sản văn hóa được Sở chú trọng thực hiện thông qua các chương trình, dự án, đề án bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa các cấp. Sở đã thực hiện các chương trình như ‘Nghiên cứu, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa người Lô Lô đen tỉnh Cao Bằng’, ‘Nghiên cứu, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống người Nùng Vẻn tỉnh Cao Bằng’.

Hoạt động văn hóa cơ sở cũng được tăng cường và đổi mới về hình thức, nội dung phù hợp với nhiều đối tượng hưởng thụ. Sở đã tổ chức tuyên truyền lưu động, phát hành Bản tin văn hóa, thể thao, du lịch, và tổ chức triển lãm ảnh. Phong trào ‘Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa’ nhận được sự ủng hộ của các tầng lớp nhân dân, và kết quả là chỉ tiêu danh hiệu văn hóa đạt và vượt hằng năm.

Nghệ thuật chuyên nghiệp cũng có nhiều bước tiến mới, quy mô chương trình, chất lượng nghệ thuật ngày càng được nâng cao. Trong 5 năm, Đoàn Nghệ thuật tỉnh thực hiện 450 buổi biểu diễn phục vụ nhân dân và tham gia các sự kiện chính trị của tỉnh.

Lĩnh vực thể dục, thể thao (TDTT) có những chuyển biến tích cực, phát triển cả về phong trào quần chúng, thể thao thành tích cao. Phong trào TDTT quần chúng trên địa bàn tỉnh phát triển ổn định, có chiều sâu. Thể thao thành tích cao đã đạt được nhiều nấc thang mới, giai đoạn 2020-2025 toàn tỉnh có 115 vận động viên (VĐV) đạt đẳng cấp quốc gia.

Du lịch khẳng định là ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh. Tổng lượt khách du lịch giai đoạn 2020-2025 ước đạt trên 8,4 triệu lượt, tốc độ tăng trưởng về lượt khách ước đạt 35,6%/năm; doanh thu du lịch ước đạt 5.570 tỷ đồng, tốc độ tăng trưởng bình quân ước đạt 53,6%/năm.

Công tác xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ có nhiều chuyển biến tích cực. Đảng bộ Sở VHTT&DL đã kết nạp 54 đảng viên mới, đạt 180% chỉ tiêu đề ra.

Phát huy những kết quả đạt được, nhiệm kỳ 2025-2030, Đảng bộ Sở VHTT&DL khẳng định quyết tâm chính trị cao trong việc xây dựng Đảng bộ trong sạch, vững mạnh, góp phần phát triển ngành VHTT&DL toàn diện, hiện đại, giàu bản sắc.

Ở Cao Bằng, văn hóa tín ngưỡng của người Dao gắn liền với những bức tranh thờ linh thiêng, phản ánh thế giới quan và nhân sinh quan của cộng đồng dân tộc này. Cộng đồng người Dao được chia thành hai ngành chính, Dao Đỏ và Dao Tiền, đều coi tranh thờ là một phần quan trọng trong đời sống tâm linh.

Tranh thờ của người Dao được phân loại thành hai dạng chính: tranh thờ cúng hằng ngày và tranh sử dụng trong nghi lễ. Tranh thờ cúng hằng ngày được gọi là Tầu Kháng, chỉ được treo trên bàn thờ tổ tiên của những gia đình có vai trò trưởng họ. Bức tranh này gồm 72 hình, mô tả các vị thần và tổ tiên, trong đó có 5 vị thần cao nhất là Nhụn Hùng (Ngọc Hoàng), Sếnh Chiu (Thánh Chủ), Duần Xỉ (Nguyên Thủy Thiên Tôn), Lềnh Pu (Linh Bảo Thiên Tôn) và Tồ Ta (Đạo Đức Thiên Tôn).

Người Dao có quy định nghiêm ngặt về thờ cúng, những gia đình không phải trưởng họ không được treo tranh thờ. Bàn thờ của họ chỉ là một tấm ván kê cao ở góc phải của gian giữa, không treo tranh. Bàn thờ trưởng họ được làm bằng gỗ, trông như một ngôi nhà nhỏ, có mái và 4 cột kéo dài đến nền nhà.

Bên cạnh tranh thờ cúng hằng ngày, tranh thờ còn đóng vai trò quan trọng trong nghi lễ của người Dao. Nếu thiếu tranh thờ, nghi lễ cấp sắc, cúng giải hạn, đám tang không thể thực hiện. Trong nghi lễ cấp sắc, tranh thờ được treo để chứng tỏ sự hiện diện của các vị thần đến chứng kiến và công nhận nghi lễ.

Lễ cấp sắc của người Dao có các bậc như 3 đèn, 7 đèn, 9 đèn, 12 đèn. Bậc 3 đèn là lễ công nhận trưởng thành cho đàn ông người Dao. Từ bậc 7 đèn trở lên là lễ cấp sắc cho người thụ lễ được công nhận là thầy.

Trong lễ cấp sắc, người Dao sử dụng các bộ tranh Hành Phây, Tồm Toòng, tranh Xiền nghè, Xiền tào. Các bức tranh này được treo theo thứ tự và có ý nghĩa riêng. Tranh thờ được coi là báu vật trong mỗi gia đình người Dao, được cất giữ cẩn thận và chỉ được sử dụng trong những dịp lễ.

Với người Dao, bộ tranh thờ như một ‘lá bùa hộ mệnh’ cho gia đình, dòng họ và giúp họ có thể kết nối với thế giới siêu nhiên. Ứng xử của những người thầy cúng và người sở hữu tranh thờ luôn tuân thủ các nguyên tắc phong tục; họ tỉ mỉ, cẩn trọng, thực hiện các kiêng kị theo truyền thống. Tất cả những điều này cho thấy có sự tôn kính đặc biệt của người Dao đối với tranh thờ và điều đó cũng thể hiện tính thiêng của tranh thờ trong sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của người Dao.

Có thể thấy, tranh thờ đóng vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa tín ngưỡng của người Dao ở Cao Bằng. Qua những bức tranh thờ, người Dao thể hiện sự tôn kính và kết nối với thế giới siêu nhiên, cũng như thể hiện tính thiêng trong sinh hoạt văn hóa của mình.

văn hóa tín ngưỡng người Dao Cao Bằng