Công nghệ 4.0 đang đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa tại Việt Nam. Sự tích hợp của công nghệ vào các bảo tàng và di tích lịch sử đã giúp không gian văn hóa trở nên sống động và hấp dẫn hơn, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ.

Một trong những ví dụ điển hình là Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, nơi công nghệ 4.0 đã biến những tác phẩm nghệ thuật thành ‘câu chuyện hình ảnh sống’. Thông qua các công nghệ mới, người xem có thể tương tác và khám phá các tác phẩm một cách sâu sắc hơn. Theo thống kê, từ năm 2021, lượng khách trẻ đến bảo tàng đã tăng vọt lên 40% tổng lượng khách tham quan. Không chỉ đến để học hỏi, nhiều người trẻ còn chia sẻ trải nghiệm của mình trên mạng xã hội, tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Văn Miếu – Quốc Tử Giám cũng là một điểm đến nổi bật với việc ứng dụng công nghệ 4.0 trong việc tái hiện truyền thống khoa cử xưa. Qua công nghệ 3D mapping, thực tế tăng cường (AR) và trí tuệ nhân tạo (AI), du khách có thể khám phá di tích này một cách sinh động hơn. Hệ thống trợ lý du lịch ảo, tour tham quan ảo 3D, và trải nghiệm VR360 giúp khách tham quan khám phá di tích ở mọi lúc, mọi nơi. Đặc biệt, các buổi trình diễn ánh sáng 3D mapping ban đêm tại Văn Miếu đã biến nơi này thành một không gian văn hóa sáng tạo, giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, thu hút đông đảo du khách.

Việc ‘đánh thức’ di sản bằng công nghệ không chỉ là xu hướng mà đang trở thành sứ mệnh chung. Điều này giúp mỗi di sản có cơ hội kể lại câu chuyện của mình theo ngôn ngữ mới, lay động và lan tỏa trong cộng đồng số. Qua đó, không chỉ bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, mà còn góp phần quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Trước những lợi ích trên, nhiều cơ sở văn hóa tại Việt Nam đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Điều này hứa hẹn sẽ mang lại nhiều trải nghiệm mới mẻ và hấp dẫn cho du khách, cũng như góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành văn hóa.

Ngày 16/7, tại Hà Nội, Ban Quản lý Di tích nhà tù Hỏa Lò đã tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề ‘Bút sắc, lòng son’. Sự kiện này hướng đến kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ và chào mừng 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công cũng như Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Trưng bày chuyên đề ‘Bút sắc, lòng son’ bao gồm ba phần chính: ‘Trong chốn lao tù’, ‘Bút sắc, lòng son’, và ‘Gắn kết yêu thương’. Các nội dung này xoay quanh những câu chuyện cảm động về các chiến sĩ yêu nước, cách mạng đã biến những dòng thư, vần thơ thành vũ khí sắc bén, vượt qua xiềng xích, hướng tới tự do.

Phần đầu tiên, ‘Trong chốn lao tù’, giới thiệu hình ảnh của một số nhà tù mà kẻ thù từng sử dụng để giam giữ các chiến sĩ yêu nước, cách mạng Việt Nam, như nhà tù Hỏa Lò, nhà tù Côn Đảo, Khám Lớn ở Sài Gòn, trại giam Chín Hầm, và nhà đày Buôn Ma Thuột.

Phần thứ hai, ‘Bút sắc, lòng son’, tập trung vào 10 chiến sĩ yêu nước, cách mạng đã dùng ngòi bút để phản ánh hiện thực cuộc sống và lòng yêu nước thiết tha. Những người chiến sĩ như Nguyễn An Ninh, Nguyễn Đức Cảnh, Hoàng Văn Thụ, và nhà thơ – nhà báo Thôi Hữu vẫn không lùi bước trước gian lao, luôn giữ vững tinh thần lạc quan để sáng tác thơ, viết thư, và cả bí mật làm báo.

Phần cuối cùng, ‘Gắn kết yêu thương’, tái hiện hình ảnh những năm tháng chiến tranh khốc liệt, khi những dòng thư, câu thơ không chỉ là nguồn sức mạnh tinh thần giúp người chiến sĩ vượt qua khó khăn, gian khổ, mà còn là minh chứng cho tinh thần lạc quan và ý chí kiên cường.

Trưng bày chuyên đề ‘Bút sắc, lòng son’ sẽ diễn ra đến hết ngày 31/8 tại Di tích lịch sử nhà tù Hỏa Lò, Hà Nội, như một hoạt động ý nghĩa để tri ân và nhớ về những cống hiến của các chiến sĩ yêu nước, cách mạng.

Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội vừa ban hành văn bản số 3022/SVHTT-QLDSVH, yêu cầu các địa phương và đơn vị quản lý di tích trên địa bàn thành phố Hà Nội tăng cường phòng chống thiên tai tại các di tích lịch sử – văn hóa và danh lam thắng cảnh.

Thực hiện Công điện số 3550/CĐ-BVHTTDL của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và chỉ đạo của UBND thành phố Hà Nội về việc ứng phó với bão số 3 năm 2025, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội yêu cầu các địa phương và đơn vị khẩn trương triển khai các biện pháp phòng, chống và khắc phục hậu quả do bão lũ gây ra.

Cụ thể, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đề nghị UBND các xã, phường thuộc thành phố Hà Nội; Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội; các Ban Quản lý di tích: Di tích Danh thắng Hà Nội, Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Nhà tù Hoả Lò chỉ đạo các phòng, ban chức năng triển khai nghiêm túc chỉ đạo của Bộ VHTTDL và thành phố về công tác ứng phó bão số 3.

Các địa phương và đơn vị cần kiểm tra, rà soát hệ thống cấp điện trong di tích; chủ động triển khai phương án bảo vệ các di tích lịch sử – văn hoá trên địa bàn quản lý; tạm dừng các hoạt động vui chơi, giải trí, du lịch trong thời gian có cảnh báo lũ.

Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cũng yêu cầu các địa phương tăng cường hiệu quả công tác phòng, chống thiên tai, tránh xảy ra sự cố tại các di tích nhằm hạn chế tối đa thiệt hại do bão lũ gây ra. Các địa phương cần lập sơ đồ vị trí, danh mục thống kê các di vật, hiện vật bị hư hại sau khi sự cố xảy ra, làm cơ sở đối chiếu, phục hồi, khắc phục hậu quả và xác định rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan (nếu có).

Đặc biệt, đối với các di tích đã xuống cấp, đặc biệt là các di tích xuống cấp nghiêm trọng, có nguy cơ sụp đổ, nằm gần sông, hồ cần có biện pháp phòng chống thiên tai, ngập lụt. Đối với các di tích đang hạ giải hoặc đang trong quá trình thi công, cần có biện pháp bảo vệ hiệu quả để tránh thiệt hại do bão lũ gây ra, bảo đảm an toàn trong suốt thời gian tu bổ, tôn tạo di tích.

Với các di tích ven sông, cần chủ động theo dõi sát diễn biến lũ qua các phương tiện thông tin đại chúng và thông báo từ chính quyền địa phương, bộ, ngành liên quan để kịp thời có biện pháp bảo đảm an toàn về người và tài sản; phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan triển khai các phương án ứng phó lũ; chuẩn bị đầy đủ lực lượng, phương tiện, vật tư để di dời hiện vật, đồ thờ tự, tài liệu quan trọng đến nơi an toàn; tổ chức khắc phục hậu quả theo hướng dẫn của các cấp có thẩm quyền.

Bên cạnh đó, Sở yêu cầu các địa phương, đơn vị thực hiện các biện pháp đảm bảo vệ sinh môi trường như: duy trì quét dọn vệ sinh thường xuyên tại di tích; bố trí điểm thu gom, vận chuyển rác thải đúng quy định; đảm bảo cảnh quan di tích xanh, sạch, đẹp.

Đồng thời, các địa phương cần tiếp tục chỉ đạo các đơn vị liên quan tăng cường công tác bảo đảm an ninh trật tự trên địa bàn, nhằm ổn định tình hình liên quan đến hoạt động tôn giáo, tín ngưỡng tại di tích; kiểm tra, hướng dẫn, tuyên truyền các tổ chức, cá nhân, Tiểu ban Quản lý di tích thực hiện tốt công tác phòng cháy, chữa cháy, phòng chống thiên tai và việc tu bổ, phục hồi di tích đúng quy định của Luật Di sản văn hóa và các quy định pháp luật hiện hành.

Xã Hồi Xuân, một địa phương nằm ở vùng cao, đã và đang nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường. Việc này được thực hiện dựa trên Nghị quyết Trung ương V (khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Đảng ủy và chính quyền xã đã tích cực tuyên truyền, vận động người dân giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc mình.

Mặc dù cuộc sống hiện đại đã mang lại nhiều thay đổi, đồng bào dân tộc Thái, Mường ở xã Hồi Xuân vẫn duy trì được nhiều trò chơi, trò diễn mang đậm bản sắc văn hóa. Các hoạt động như khặp Thái, khua luống, trống chiêng, tung còn, bắn nỏ, kéo co, lễ cúng cơm mới… vẫn được người dân địa phương yêu thích và tổ chức thường xuyên. Đặc biệt, các làn điệu hát xường của dân tộc Mường, hát khặp của dân tộc Thái vẫn được người dân lưu giữ và biểu diễn trong những dịp lễ, tết.

Xã Hồi Xuân còn là nơi tổ chức Lễ hội Mường Ca Da, một hoạt động tưởng nhớ và tôn vinh nhân vật lịch sử Thượng tướng thống lĩnh quân Khằm Ban – người có công khai phá vùng đất Mường Ca Da. Đây là một hoạt động văn hóa quan trọng, giúp người dân địa phương nhớ về lịch sử và cội nguồn của mình.

Theo ông Lê Văn Dũng, Chủ tịch UBND xã Hồi Xuân, ngoài những nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường, xã còn có nhiều di tích, danh lam thắng cảnh như hang Lũng Mu, bia ký – nơi thờ tướng quân Khằm Ban, chùa Ông, động Bà, hồ Vinh Quang, ruộng lúa bậc thang ở bản Nghèo. Hiện nay, bia ký và quần thể di tích hang Lũng Mu đã được UBND tỉnh công nhận là di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh. Điều này tạo ra nguồn tài nguyên quý giá để địa phương phát triển loại hình du lịch lịch sử gắn với văn hóa tâm linh.

Cùng với việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, xã Hồi Xuân còn đẩy mạnh phong trào xây dựng làng văn hóa, cơ quan văn hóa gắn với phong trào toàn dân xây dựng đời sống văn hóa. Đến nay, xã đã công nhận 18/20 bản, khu phố là bản, khu phố văn hóa; 77% số hộ đạt danh hiệu gia đình văn hóa. Hầu hết các bản, khu phố đều có quy ước, hương ước về thực hiện nếp sống văn hóa ở khu dân cư. Việc hiếu, hỷ của người dân địa phương cũng được thực hiện theo nếp sống văn hóa mới, đơn giản, tiết kiệm và lành mạnh.

Những kết quả đạt được trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường ở xã Hồi Xuân đã góp phần tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao đời sống tinh thần cho người dân địa phương. Đây là một tiền đề quan trọng để xã Hồi Xuân tiếp tục phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc.

Ngày 18/7, tại khu vực Tháp đôi Liễu Cốc, thuộc xã Lộc An, huyện Hoà Thành, tỉnh Tây Ninh, một cuộc khai quật khảo cổ quan trọng đã được tiến hành. Đây là lần đầu tiên, các nhà khảo cổ Việt Nam và quốc tế khám phá kỹ lưỡng về kiến trúc và các hiện vật có liên quan của Tháp đôi Liễu Cốc.

Theo thông tin từ Viện Khảo cổ học Việt Nam, Tháp đôi Liễu Cốc là một trong những công trình kiến trúc Champa quan trọng còn sót lại ở Việt Nam. Được xây dựng vào khoảng thế kỷ 11-12, đây là biểu tượng cho nền văn hóa Champa với phong cách kiến trúc độc đáo và lịch sử lâu đời.

Quá trình khai quật đã hé lộ nhiều dấu tích khảo cổ quan trọng, gồm các cấu kiện kiến trúc như chân cột, nền móng, các khối đá Bazan được đục đẽo để xây dựng tháp. Ngoài ra, các nhà khảo cổ còn phát hiện nhiều hiện vật khác gồm gốm sứ, gạch nung và một số loại đồ tạo tác bằng đá, kim loại.

Ông Đỗ Lộc Diệp, Trưởng Phòng Bảo tồn Di sản văn hóa, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Tây Ninh cho biết: ‘Sau đợt khai quật này, chúng ta có thể nhìn thấy một phần diện mạo về kiến trúc của Tháp đôi Liễu Cốc, góp phần làm sáng tỏ, củng cố thêm những nhận định về lịch sử nền văn hóa Champa tại vùng đất Tây Ninh.’

Trong đợt khai quật này các nhà khoa học từ Viện Khảo cổ học Việt Nam và Đại học Sydney (Australia) cũng đã sử dụng công nghệ quét lazer để lập mô hình 3D phục vụ công tác nghiên cứu, bảo tồn di tích.

Theo tiến sĩ La Thế Giang, Phó chủ nhiệm Đoàn khai quật: ‘Những dữ liệu thu được sẽ giúp các nhà khoa học tạo lập một bản vẽ 3D nhằm so sánh đối chiếu về kiến trúc; đưa ra các giả thiết khoa học và phục vụ trực tiếp cho việc bảo tồn, phát huy giá trị của Tháp đôi.’

Ghi nhận tại现场, các nhà khảo cổ đang tiếp tục đánh giá và phân tích những dấu tích mới được phát hiện, qua đó có thể khẳng định thêm về mặt khoa học đối với vương quốc Champa đã tồn tại tại khu vực Tây Ninh.’