Trong một buổi chiều yên tĩnh, khi dừng chân tại ngôi nhà làng của người Ve, xã Đắc Pring, thành phố Đà Nẵng, chúng tôi đã có cơ hội chiêm ngưỡng vách mái nhà làng với những đầu trâu, biểu tượng cho sự kiện hiến trâu ăn mừng lúa mới mà dân làng đã trải qua bao mùa. Bên cạnh đó, những cây sáo làm từ tre nứa được đặt cẩn thận và trang nghiêm, không chỉ là nhạc cụ đơn thuần mà còn đại diện cho ký ức của làng, cho sự hiện diện của bao lớp người Ve giữa núi rừng Trường Sơn.

Bản làng người Ve, một nhóm địa phương của dân tộc Gié Triêng, ở xã Đắc Pring hiện lên với vẻ mộc mạc, tương xứng với tính cách của những con người sống bền bỉ giữa đại ngàn. Tại đây, bên tiếng suối róc rách, giữa thung lũng thấp thoáng khói bếp chiều, những âm thanh xưa cũ vẫn đang được lưu giữ bằng nhạc cụ đơn sơ – những cây sáo bằng nứa. Không phải là nhạc cụ biểu diễn chuyên nghiệp, cũng không dành riêng cho sân khấu, nhưng trong mỗi sự kiện của cuộc đời của họ, âm thanh tiếng sáo thân thương này luôn hiện diện.

Chúng tôi đã tìm hiểu về những cây sáo này và được ông Zơ Râm Ngăm, 65 tuổi, chia sẻ về một sự tích được người Ve truyền đời. Câu chuyện bắt đầu từ một làng Bút Zriêng Dac Bloong, nơi có một gia đình Ve nghèo khổ. Vì nghèo, họ thường bị nhà giàu trong làng hắt hủi, xua đuổi. Sau khi người cha qua đời, hai đứa con trai chỉ biết lặng lẽ cắt một ống nứa nhỏ, đưa lên miệng thổi, mỗi lần nhớ cha. Đó chính là cây sáo Pà bam – tiếng khóc ngắn, nghẹn lại trong lòng.

Ít lâu sau, người mẹ cũng ra đi. Lần này, hai anh em thực sự côi cút. Họ không được khóc, và một lần nữa, họ chọn một ống nứa khác, dài hơn, để tạo ra thứ âm thanh dài, nghẹn ngào, vọng mãi trong rừng sâu. Đó là Đinh buôn – tiếng khóc dài, tiễn mẹ về suối. Những cây sáo này không chỉ là nhạc cụ, mà còn là phương tiện để người Ve thổ lộ, tưởng niệm, và tâm sự những điều mà họ không thể nói bằng lời.

Người Ve đã lưu giữ lại những ký ức, cảm xúc bằng cách tạo ra nhạc cụ – không để biểu diễn, mà để kết nối với quá khứ, với cộng đồng. Ngày nay, người Ve xã Đắc Pring không chỉ cần cù trong lao động mà còn rất tự hào trong việc giữ gìn văn hóa. Trong các lễ hội, trong các sinh hoạt văn nghệ, tiếng sáo Pà bam, Đinh buôn, Tuốt léc vẫn vang lên giữa đại ngàn như một gạch nối giữa quá khứ và hiện tại.

Những cây sáo ấy không chỉ là món ăn tinh thần, mà còn là biểu tượng văn hóa – lặng lẽ nhưng bền bỉ của cả một cộng đồng. Khi rời khỏi Đắc Pring, chúng tôi vẫn có thể nghe thấy tiếng sáo Pà bam, sáo Tuốt léc của ông Zơ Râm Ngăm, sáo Đinh buôn của ông Hiên Dân thổi tặng. Những tiếng sáo vừa nghe còn ngân nga đâu đây. Âm thanh ấy, những tiếng lòng, tình yêu, hạnh phúc hay đau khổ qua tiếng sáo thân thương vẫn vang lên cùng gió, cùng rừng, cùng thời gian.

Chiến dịch ‘Sao Đầu Mũ’ – một dự án đặc biệt nhằm tri ân và ghi nhớ công lao của các cựu chiến binh trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc – đã chính thức được khởi động vào giữa tháng 6 và sẽ kéo dài đến ngày 17/9/2025. Dự án này là một phần của đồ án tốt nghiệp của nhóm sinh viên trường Đại học FPT TP.HCM.

Một trong những điểm nổi bật của chiến dịch là chuỗi video ‘Video Series Sao trên chiến trận’, bao gồm 4 phim tài liệu ngắn ghi lại lời kể của các cựu chiến binh và sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để phục dựng hình ảnh đen trắng của quá khứ, biến chúng thành những khung hình sống động và đầy cảm xúc. Dự án này không chỉ muốn kể lại chuyện xưa mà còn muốn làm sống dậy quá khứ bằng cách sử dụng công nghệ để giúp người trẻ cảm nhận gần gũi nhất.

Anh Nguyễn Hữu Trường, thành viên Ban tổ chức dự án, cho biết: ‘Người lính năm xưa giản dị và bình tâm sống, không đòi vinh danh. Nhưng chính họ đã làm nên đất nước. Dự án này là lời tri ân và cũng là một cách để thế hệ trẻ biết ơn và ghi nhớ’.

Chiến dịch sẽ tiếp nối với hoạt động triển lãm tương tác và trải nghiệm lịch sử tại Bảo tàng Biệt động Sài Gòn – Gia Định vào ngày 27/7/2025, nhân kỷ niệm 78 năm ngày Thương binh Liệt sĩ. Triển lãm quy tụ nhiều nhân vật lịch sử tiêu biểu như bà Vũ Thị Minh Nghĩa, ông Phan Văn Hôn, ông Nguyễn Văn Tàu và nhiều cựu chiến binh, giao liên, nhân chứng lịch sử khác.

Hoạt động thứ hai nằm trong chiến dịch là đêm nghệ thuật ‘Vườn âm nhạc’ tại Nhà hát HTV, dự kiến diễn ra vào ngày 10/8/2025. Hoạt động nghệ thuật này sẽ là màn trình diễn lịch sử bằng âm nhạc và sân khấu hóa, nơi những ký ức trở thành chất liệu sáng tạo.

Ngoài ra, hoạt động thăm hỏi người có công với cách mạng sẽ được tổ chức vào ngày 19/8/2025, như một phần thiết thực thể hiện lòng biết ơn của người trẻ hôm nay với thế hệ cha anh đi trước.

Thông qua chiến dịch ‘Sao Đầu Mũ’, nhóm thực hiện hy vọng mang tới thông điệp về lịch sử Việt Nam được tái hiện một cách sáng tạo thông qua trải nghiệm thực tế, công nghệ truyền thông hiện đại và góc nhìn của người trẻ, từ đó khơi dậy lòng biết ơn, niềm tự hào và khát vọng cống hiến.