Lê Thiết Cương – Nghệ sĩ đa tài và phong cách nghệ thuật tối giản

Linh — Sun, 31 Aug 2025 12:15:34 +0000

Lê Thiết Cương, một trong những họa sĩ hàng đầu của nền hội họa Việt Nam, đã qua đời vào ngày 17/7 ở tuổi 63 do mắc bệnh ung thư hiếm gặp. Thông tin về sự ra đi của ông đã gây sốc và đau buồn trong giới văn hóa và nghệ thuật. Trong suốt sự nghiệp của mình, Lê Thiết Cương đã tạo dấu ấn đáng kể trong nhiều lĩnh vực, bao gồm hội họa, gốm, nhiếp ảnh và giám tuyển các sự kiện mỹ thuật.

Chăn trâu – tranh gốm ghép của Lê Thiết Cương. Các mảnh gốm được họa sĩ ghép tỉ mỉ, tối giản màu sắc, thể hiện một trong số đề tài ông yêu thích là văn hóa Việt, với hình ảnh nông dân, con trâu, cái liềm.

Họa sĩ Lê Thiết Cương được biết đến với phong cách tối giản đặc trưng, thể hiện qua các tác phẩm hội họa, gốm và các dự án nghệ thuật khác. Ông đã tổ chức nhiều triển lãm cá nhân và tham gia vào nhiều hoạt động nghệ thuật khác nhau. Các tác phẩm của ông không chỉ thể hiện sự đơn giản mà còn chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, mời gọi người xem khám phá và suy ngẫm.

Bức Bàn ghế được Lê Thiết Cương triển lãm năm 2018. Các bức vẽ của ông dùng tông xám, đen là chủ đạo. Nhà thơ Nguyễn Thụy Kha từng nhận định tranh Lê Thiết Cương ”khó lường, mỗi bức hầu như chỉ chọn một tông màu chính rồi hòa tan màu sắc ấy trên mặt phẳng tĩnh lặng”. Từ con người, đồ vật, phong cảnh đều được Lê Thiết Cương vẽ đơn giản, đôi khi chỉ bằng các nét gạch, song khiến người xem dành nhiều thời gian để phân tích những tầng ý nghĩa mà ông gửi gắm.

Đề tài quen thuộc khác trong sự nghiệp của Lê Thiết Cương là ghế. Tháng 9/2019, ông tổ chức triển lãm Chuyện ghế , với 30 tác phẩm do ông thiết kế trong 18 năm, mang tinh thần truyền thống kết hợp hiện đại. Hầu như mỗi chiếc chỉ có một màu, hình khối không cầu kỳ. Tác phẩm điêu khắc trong hình được làm bằng sắt hàn, có màu đỏ rực, được liên kết từ những hình khối không cân bằng.
Họa sĩ từng nói: ” Trong kiến trúc và đặc biệt kiến trúc hiện đại, ghế không chỉ để ngồi. Nó là một yếu tố trang trí, song hành cùng kiến trúc. Không nên bó hẹp ghế trong nghĩa đen của nó”. Lê Thiết Cương đặt tác phẩm giữa lằn ranh của giá trị sử dụng và nghệ thuật, mỗi người khi chiêm ngưỡng sẽ có những cảm nhận riêng.

Một trong những tác phẩm tiêu biểu của Lê Thiết Cương là bức sơn dầu ‘Độc thoại’, thể hiện phong cách tối giản của ông. Ngoài ra, ông còn thực hiện nhiều bức vẽ minh họa cho các cuốn sách, bao gồm ‘Anh hùng còn chi – di cảo’ của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp và các sách khác của các nhà văn, nhà nghiên cứu khác. Sự kết hợp giữa hội họa và văn chương đã giúp ông tạo ra những tác phẩm độc đáo, góp phần làm phong phú thêm nền văn hóa Việt Nam.

Phong cách được Lê Thiết Cương áp dụng trong những bức minh họa. Năm 2023, họa sĩ vẽ minh họa bìa cuốn Anh hùng còn chi – di cảo của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, bạn vong niên của ông. Lê Thiết Cương cũng thực hiện tranh bìa cho sách của nhà văn Nguyễn Quang Lập, nhà nghiên cứu Văn Giá, Hoàng Ngọc Hiến, nhà phê bình Nguyễn Thị Minh Thái. Ảnh: Nhã Nam

Lê Thiết Cương cũng có tình yêu đặc biệt với gốm, một vật liệu mà ông cho rằng hội tụ đủ thiên, địa, nhân, ngũ hành. Ông đã mang hội họa vào gốm để làm mới và tôn vinh vật liệu này. Các tác phẩm gốm của ông không chỉ thể hiện sự tinh tế mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc, thể hiện quan niệm của ông về sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.

Một trong tác phẩm gốm cuối cùng của Lê Thiết Cương, hoàn thiện hôm 31/5. Trên thân bình, họa sĩ trích một câu trong truyện ngắn Tướng về hưu của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp: ”Cả đời cha tôi gắn với súng đạn chiến tranh”. Năm 1985, ngày nào họa sĩ cũng đạp xe sang Bát Tràng. Nhờ đó, ông học được các công đoạn làm gốm, từ củi lửa, vuốt nặn, vào lò, ra lò, hình thành niềm yêu thích vật liệu. Họa sĩ từng cho rằng mỹ thuật của người Việt nằm trong gốm.

Lê Thiết Cương một đời đi tìm cái đẹp

Trong suốt sự nghiệp, Lê Thiết Cương đã không ngừng tìm kiếm và khám phá các hình thức nghệ thuật khác nhau. Ông đã hợp tác với các nhà văn, nhà điêu khắc và các nghệ sĩ khác để tạo ra các dự án nghệ thuật độc đáo, thể hiện sự sáng tạo và đổi mới không ngừng.

Trong sự nghiệp, Lê Thiết Cương còn dành tình yêu đặc biệt với gốm, cho biết chỉ có vật liệu này mới hội tụ đủ thiên, địa, nhân, ngũ hành kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Tiếc nuối khi các làng gốm cổ đang dần mai một, ông mang hội họa vào gốm để làm mới, tôn vinh vật liệu, đưa gốm đến gần mọi người.

Tranh giọt nước của họa sĩ Hàn

Với sự ra đi của Lê Thiết Cương, giới văn chương và hội họa Việt Nam đã mất đi một tài năng lớn, một người đã cống hiến cả cuộc đời mình cho nghệ thuật. Tuy nhiên, những tác phẩm và di sản nghệ thuật của ông sẽ tiếp tục được nhớ đến và tôn vinh, làm giàu thêm nền văn hóa Việt Nam. Chúng ta có thể tìm hiểu thêm về sự nghiệp của Lê Thiết Cương và tác phẩm của ông để hiểu rõ hơn về sự đóng góp của ông cho nền nghệ thuật Việt Nam.

Ngô Thanh Vân: ‘Tôi may mắn khi có Huy Trần trong đời’

Lê Thiết Cương sáng tác tranh Phóng sinh , lấy cảm hứng từ thơ Đặng Đình Hưng, ra mắt tại triển lãm năm 2021. Tính đến khi nhà thơ mất năm 1990, họa sĩ làm học trò của ông sáu năm. Thời gian ấy, Lê Thiết Cương được học về nghệ thuật nói chung, trong đó có hội họa. ” Ông là người đã phát hiện ra hạt tối giản trong tôi và vun đắp tôi đi theo con đường này”, họa sĩ từng nói.
Sinh thời, nhà thơ Đặng Đình Hưng có những sáng tác theo trường phái tối giản. Trong đó, ông không nhấn mạnh ở câu chuyện mà tập trung vào từ ngữ. Nhà nghiên cứu Nguyễn Thị Thúy Hạnh phân tích: ”Đặng Đình Hưng tìm cách chơi giữa khoảng cách chữ cái hoặc dấu, chủ ý làm gián đoạn tính liên tục của âm thanh và hình ảnh”.

Nguyễn Huy Thiệp – Missteenvietnam.com

Lê Thiết Cương – Nghệ sĩ đa tài và phong cách nghệ thuật tối giản