Trong xã hội hiện đại, một hiện tượng đáng buồn đang diễn ra ở nhiều gia đình: cha mẹ và con cái sống chung nhưng ngày càng xa cách về mặt tình cảm. Hiện tượng này được gọi là ‘family estrangement’ (xa cách nội tâm trong gia đình). Mặc dù vẫn cùng ăn cơm, vẫn chào hỏi mỗi ngày, nhưng khoảng cách giữa nhiều bậc cha mẹ và con cái ngày càng lớn dần mà không ai kịp nhận ra.

Không có cãi vã, không xung đột, nhưng họ chỉ đơn giản là không còn chuyện gì để nói. Một bà mẹ 43 tuổi chia sẻ rằng con trai cô ‘ngoan’, chưa từng khiến cô phiền lòng, nhưng càng lớn càng xa cách mẹ. Con trai cô cứ về tới nhà là đóng cửa phòng, mẹ gọi ăn cơm cũng chỉ đáp ‘dạ’. Ngồi ăn chưa xong đã rút điện thoại ra lướt. Hỏi gì cũng trả lời cụt lủn. Cô thấy con ngay trước mắt mà như đang dần biến mất khỏi đời mình.

Theo báo cáo của tổ chức Stand Alone (Anh), có tới 1/4 người trẻ trưởng thành từng có giai đoạn ‘xa cách hoàn toàn’ với cha mẹ về mặt cảm xúc, dù vẫn đang sống cùng mái nhà. Tại Trung Quốc, một nghiên cứu đăng trên Frontiers in Psychology năm 2023 cũng chỉ ra rằng các sinh viên có sự kết nối gia đình thấp sẽ dễ rơi vào trạng thái cô đơn và trầm cảm hơn gấp đôi so với nhóm có nền tảng giao tiếp tích cực.

Theo lý thuyết gắn bó cảm xúc (attachment theory), trẻ lớn lên trong môi trường mà cảm xúc bị xem nhẹ hoặc bị kiểm soát quá mức sẽ dần phát triển kiểu gắn bó ‘né tránh’ (avoidant): không chia sẻ, không kết nối và tự rút vào thế giới riêng. Sự hiện diện thể chất như cùng ăn cơm, ngủ chung nhà không đồng nghĩa với sự hiện diện tình cảm.

Thói quen ‘phubbing’ (lơ người đối diện vì chăm chú vào điện thoại) cũng là yếu tố khiến trẻ cảm thấy mình không còn là ưu tiên trong mắt người lớn. Không ít phụ huynh cảm thấy hụt hẫng khi thấy con cái ít nói, ít tâm sự. Họ cho rằng mình đã hy sinh rất nhiều, tại sao lại bị con ‘bỏ rơi’ về mặt cảm xúc?

Theo chuyên gia tâm lý học phát triển, vấn đề không nằm ở việc ‘thiếu quan tâm’ mà là ở cách quan tâm sai thời điểm, sai phương pháp. Nhiều cha mẹ hay hỏi ‘Hôm nay được mấy điểm?’, ‘Học đến đâu rồi?’… nhưng lại ít khi hỏi ‘Dạo này con có vui không?’, ‘Hôm nay con thế nào?’… Dần dà, trong mắt con, cha mẹ dường như chỉ quan tâm đến thành tích mà không phải con người thật của mình.

Áp lực thành công, sự kỳ vọng và nhịp sống quá nhanh khiến những cuộc trò chuyện chân thành dần biến mất. Dù không có một tiếng la mắng, vẫn có hàng trăm lần im lặng làm tổn thương.

Để ‘gặp lại’ con trong chính ngôi nhà của mình, các chuyên gia tâm lý học gia đình khuyến nghị một số cách sau: Tạo ra những khoảng thời gian ‘không kỳ vọng’, lắng nghe mà không phản ứng vội, thiết lập lại ‘những nghi thức gia đình’, và chấp nhận sự thay đổi như một phần của trưởng thành.

Tham khảo thêm thông tin tại https://www.standalone.org.uk/ và https://www.frontiersin.org/journals/psychology

Nghiên cứu mới đây cho thấy việc cho trẻ em dưới 13 tuổi sử dụng smartphone và mạng xã hội có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm lý của chúng. Việc tiếp xúc sớm với các thiết bị này có thể làm giảm khả năng điều chỉnh cảm xúc, tạo ra cảm giác tự ti, khiến trẻ tách rời khỏi thực tế và thậm chí có thể dẫn đến ý nghĩ tự tử.

Theo nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Phát triển Con người và Năng lực, sức khỏe tâm lý và trạng thái hạnh phúc của trẻ em sẽ giảm sút khi chúng tiếp xúc với smartphone và mạng xã hội từ quá sớm. Điều đáng chú ý là sự tác động đến tâm lý khi sử dụng smartphone và mạng xã hội từ quá sớm sẽ ảnh hưởng đến bé gái nhiều hơn so với các bé trai.

Nghiên cứu này được thực hiện bởi Sapien Labs, một tổ chức phi lợi nhuận chuyên nghiên cứu những tác động của cuộc sống hiện đại đến sức khỏe não bộ và tâm trí con người. Các nhà nghiên cứu của Sapien Labs đã tiến hành một khảo sát với 2 triệu người tại 163 quốc gia. Từ đó, họ kêu gọi các bậc phụ huynh trên toàn cầu nên ngăn trẻ dưới 13 tuổi sử dụng smartphone và mạng xã hội, như một biện pháp để bảo vệ trẻ em.

Tiến sĩ tâm lý Tara Thiagarajan, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết cần phải có hành động khẩn cấp để hạn chế trẻ em dưới 13 tuổi tiếp cận và sử dụng smartphone, cũng như quy định rõ ràng về môi trường số mà trẻ tiếp xúc. Đồng thời, giáo sư giáo dục học Caroline Fitzpatrick và nhóm các nhà khoa học và tâm lý học Canada cũng chỉ ra rằng việc sử dụng smartphone, máy tính bảng ở trẻ nhỏ có thể gây ra rối loạn khả năng kiểm soát cơn giận dữ và sự thất vọng, dẫn đến tăng các cơn bùng nổ cảm xúc ở trẻ nhỏ.

Nhiều chuyên gia và tỷ phú nổi tiếng như Bill Gates cũng chia sẻ quan điểm cá nhân về vấn đề này. Ông cho rằng độ tuổi phù hợp nhất để trẻ em sử dụng smartphone là 13 tuổi và ông cũng đã áp dụng điều này cho 3 đứa con của mình. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu của Sapien Labs cho biết một trong những tác động xấu đến tâm lý của trẻ khi sử dụng smartphone là tiếp cận với mạng xã hội từ quá sớm. Điều này có thể dẫn đến các nguy cơ trẻ tiếp xúc các nội dung độc hại, bị bắt nạt trực tuyến hoặc có những mối quan hệ không lành mạnh.

Các chuyên gia tâm lý khuyên các bậc phụ huynh nên để trẻ em tránh xa mạng xã hội, ít nhất đến năm 16 tuổi. Để thực hiện điều này, cần có sự quan tâm từ các bậc phụ huynh, những người sẵn sàng hướng trẻ đến những niềm đam mê và sở thích khác bên ngoài màn hình điện thoại. Nếu phụ huynh nhận ra mình đã để cho con sử dụng smartphone, tiếp xúc với mạng xã hội từ quá sớm và cảm thấy lo lắng về điều đó, thì nên thay đổi điều này càng sớm càng tốt.

Cuối cùng, các nhà tâm lý học cũng đưa ra lời khuyên cho phụ huynh muốn để trẻ tiếp xúc với smartphone và máy tính bảng. Họ nên giới hạn thời gian cụ thể cho chúng sử dụng, chẳng hạn 20 phút sử dụng smartphone hoặc 15 phút sử dụng máy tính bảng mỗi ngày. Ngoài ra, không nên để trẻ tự sử dụng các thiết bị này mà luôn có người lớn ngồi bên để giám sát và cùng trẻ khám phá những nội dung hữu ích.

Cuộc đời của mỗi đứa trẻ chỉ có một lần, và chúng ta cần cho chúng dũng khí để yêu đời. Một chương trình truyền hình nổi tiếng của Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) đã tiết lộ một thực tế đáng báo động về những đứa trẻ từ 6 đến 16 tuổi đang phải đối mặt với các vấn đề tâm lý nghiêm trọng. Tất cả các em đều được chẩn đoán mắc trầm cảm ở mức độ khác nhau, với nguyên nhân đa dạng như bạo lực gia đình, áp lực học hành và sự kỳ vọng quá mức từ bố mẹ.

Một cuộc khảo sát kéo dài 9 năm do Bệnh viện An Định Bắc Kinh chủ trì trên hơn 73.000 trẻ em và thanh thiếu niên từ 6-16 tuổi cho thấy tỷ lệ trẻ em mắc rối loạn tâm lý tại Trung Quốc đã lên tới 17,5%. Đây là một con số đáng báo động, đòi hỏi sự quan tâm và thay đổi từ phía gia đình và xã hội. Con số này không chỉ phản ánh tình trạng tâm lý của trẻ em tại Trung Quốc mà còn đặt ra câu hỏi về phương pháp giáo dục và cách nuôi dạy con cái trong xã hội hiện đại.

N nhiều cha mẹ hiện nay áp dụng phương pháp giáo dục “miệng nói tự do, tay siết chặt”, tạo ra áp lực và khiến tinh thần của con trẻ bị bào mòn. Sự kỳ vọng và kiểm soát quá mức từ phụ huynh đã khiến nhiều trẻ em cảm thấy mất phương hướng, mất động lực sống và dần dẫn đến trầm cảm. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý của trẻ mà còn làm giảm khả năng phát triển toàn diện của chúng.

Để giải quyết vấn đề này, cha mẹ cần học cách lắng nghe và thấu cảm với con. Thay vì quát mắng, hãy nhẹ nhàng dẫn dắt và giúp con tìm cách sửa sai. Cho con không gian để thư giãn, giải tỏa áp lực và được “thở”. Hãy là “bình chứa áp lực” của con, giúp con vững vàng và ít tổn thương hơn. Cha mẹ cần thay đổi cách tiếp cận và tạo ra một môi trường nuôi dưỡng tích cực, hỗ trợ sự phát triển của con cái.

Trẻ trầm cảm, chán học, nổi loạn đều là tín hiệu cần được “lắng nghe”. Đừng trách móc, hãy xem đó là lời cầu cứu từ tâm lý con. Nếu cha mẹ lắng nghe, con sẽ có cơ hội hồi phục. Hãy thay đổi trước khi quá muộn, coi con là một con người độc lập, tôn trọng mọi nỗ lực dù nhỏ nhất và lắng nghe những tín hiệu tinh tế từ cảm xúc con. Sự thay đổi trong cách nuôi dạy và giáo dục con cái sẽ giúp chúng phát triển khỏe mạnh và tích cực, đồng thời giảm thiểu các vấn đề tâm lý có thể xảy ra.

Gia đình và xã hội cần chung tay để tạo ra một môi trường hỗ trợ và chăm sóc trẻ em toàn diện. Điều quan trọng là cha mẹ, giáo viên và các thành viên trong xã hội cần được giáo dục về sức khỏe tâm lý của trẻ em, cũng như cách hỗ trợ và giúp đỡ chúng một cách hiệu quả. Chỉ khi có sự hợp tác và nỗ lực từ tất cả các bên, chúng ta mới có thể giúp trẻ em vượt qua các thách thức tâm lý và phát triển một cách toàn diện.

Chứng rối loạn tiền bạc, hay còn gọi là “money dysmorphia”, đang trở thành một vấn đề ngày càng phổ biến, đặc biệt là trong giới trẻ. Tình trạng này xảy ra khi một người có cái nhìn sai lệch hoặc méo mó về tài chính của mình, dẫn đến cảm giác bất an hoặc thiếu thốn về tiền bạc, ngay cả khi cuộc sống của họ vẫn đang ổn định.

Các chuyên gia tài chính và tâm lý học chỉ ra rằng chứng rối loạn tiền bạc có thể biểu hiện qua nhiều dấu hiệu khác nhau. Một số dấu hiệu phổ biến bao gồm việc luôn lo lắng về việc không có đủ tiền, ám ảnh về những khoản chi tiêu nhỏ nhặt, né tránh mọi hình thức chi tiêu, so sánh tình hình tài chính với người khác, tránh nói chuyện về tiền bạc vì lo lắng, cảm thấy tội lỗi hoặc xấu hổ sau khi chi tiêu.

Nguyên nhân của chứng rối loạn tiền bạc có thể phát sinh từ nhiều nguồn khác nhau. Các vấn đề về bất ổn kinh tế, văn hóa so sánh, hối hả gia tăng, chấn thương trong quá khứ và các khuynh hướng cá nhân đều có thể góp phần vào tình trạng này. Đặc biệt, các thế hệ trẻ có khả năng mắc chứng rối loạn tiền bạc cao hơn so với các thế hệ trước do dành nhiều thời gian trên mạng xã hội, nơi họ thường xuyên tiếp xúc với những hình ảnh về cuộc sống sang chảnh và du lịch khắp nơi.

Tại Việt Nam, theo các số liệu gần đây, thời lượng sử dụng mạng xã hội trung bình mỗi ngày của giới trẻ là 7 giờ, một con số đáng báo động. Việc tiếp xúc thường xuyên với mạng xã hội có thể làm gia tăng nguy cơ rối loạn tiền bạc. Các chuyên gia khuyến cáo rằng giới trẻ cần có cái nhìn trung thực về tài chính, đặt mục tiêu rõ ràng, lập kế hoạch và quan trọng nhất là luôn để mắt tới tài chính.

Để đối phó với chứng rối loạn tiền bạc, các chuyên gia tài chính và tâm lý học khuyên rằng mọi người cần xem tiền là công cụ, xác định nguồn cơn lo lắng, thay đổi góc nhìn, cẩn thận với mạng xã hội, đánh giá thực trạng tài chính cá nhân, học cách biết ơn và xóa bỏ sớm các “điểm mù” về tài chính. Việc bình thường hóa các cuộc trò chuyện về tiền bạc và tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia trị liệu hoặc cố vấn tài chính cũng là những cách giúp giải quyết chứng rối loạn tiền bạc.

Thông qua việc nâng cao nhận thức và áp dụng các biện pháp phù hợp, hy vọng rằng mọi người, đặc biệt là giới trẻ, sẽ có thể xây dựng một mối quan hệ lành mạnh với tiền bạc, giảm thiểu các tác động tiêu cực từ chứng rối loạn tiền bạc và cải thiện chất lượng cuộc sống.