Ủy ban Di sản Thế giới (UNESCO) đã thông qua quyết định quan trọng trong kỳ họp lần thứ 47 tại Paris, Cộng hòa Pháp, khi phê duyệt việc điều chỉnh ranh giới đáng kể của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Di sản này không chỉ được mở rộng sang Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Lào mà còn được ghi nhận với tên gọi mới là ‘Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô’. Việc công nhận này dựa trên các tiêu chí (viii), (ix) và (x) liên quan đến địa chất, địa mạo, hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đã được Thủ tướng Chính phủ Việt Nam xếp hạng là Danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt vào năm 2009. Trước đó, di sản này đã hai lần được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới, lần đầu tiên vào năm 2003 và lần thứ hai vào năm 2015. Khi đó, diện tích vùng lõi của di sản là 123.326ha và vùng đệm là 220.055ha.

Đặc biệt, Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Lào đã được đề cử và công nhận là phần mở rộng của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Hồ sơ đề cử được Chính phủ Lào và Việt Nam thống nhất gửi tới UNESCO vào tháng 2/2024. Quá trình thẩm định bởi Cơ quan tư vấn của UNESCO là Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN) đã trình quyết định lên Ủy ban Di sản Thế giới tại Kỳ họp lần thứ 47.

Việc điều chỉnh ranh giới này nhằm mục đích bảo vệ và phát huy giá trị của di sản, bao gồm cả hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô nằm tại điểm giao thoa của dãy núi Annam và vành đai đá vôi Trung Đông Dương, trải rộng qua biên giới Việt Nam và Lào. Khu vực này được coi là khu vực karst quy mô lớn và lâu đời nhất ở châu Á, nổi bật với sự đa dạng của các hệ sinh thái và cấu trúc ngầm.

Để quản lý hiệu quả di sản này, việc quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô sẽ được đề xuất thông qua 2 bản Kế hoạch quản lý riêng biệt. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam với Bộ Thông tin, Văn hóa và Du lịch Lào trong công tác nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện hồ sơ đề cử đã được đẩy mạnh trong những năm gần đây.

Đến nay, Việt Nam đã có 9 di sản thế giới được công nhận, trong đó có 2 Di sản thế giới liên tỉnh và 1 Di sản thế giới liên biên giới đầu tiên là Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô. Việc UNESCO công nhận di sản này không chỉ là một vinh dự mà còn là hình mẫu trong quản lý di sản thế giới liên biên giới. Điều này đóng góp kinh nghiệm thực tiễn vào công tác quản lý di sản thế giới theo Công ước 1972 về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới của UNESCO.

Ngày 9/7 vừa qua, bên lề Hội nghị lần thứ 46 của Ủy ban Di sản Thế giới, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) đã thông qua Quyết định ghi danh Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Bình, Việt Nam) và Vườn quốc gia Hin Nam Nô (tỉnh Khăm Muộn, Lào) vào Danh sách Di sản Thế giới với tư cách là Di sản thiên nhiên thế giới liên biên giới.

Đây là lần đầu tiên hai quốc gia Việt Nam và Lào cùng hợp tác để ghi danh một Di sản thế giới. Quần thể này bao gồm Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (Việt Nam) và Vườn quốc gia Hin Nam Nô (Lào), với giá trị nổi bật về địa chất, địa mạo và hệ sinh thái. Với việc ghi danh này, UNESCO đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam và Lào trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản.

Trước đó, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đã được UNESCO ghi danh vào năm 2003 với tiêu chí về địa chất, địa mạo. Đến năm 2015, di sản này được công nhận bổ sung thêm tiêu chí về hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Việc hình thành Di sản thế giới liên biên giới Phong Nha – Kẻ Bàng và Hin Nam Nô không chỉ thể hiện giá trị bảo tồn mà còn góp phần thắt chặt mối quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Lào. Đây là cơ hội để hai quốc gia cùng phát huy tiềm năng du lịch, bảo tồn và phát triển bền vững di sản.

Từ nay, hai bên sẽ có cơ hội tăng cường hợp tác trong công tác bảo tồn và quản lý di sản. Sự hợp tác này không chỉ giúp cho việc bảo tồn di sản được hiệu quả hơn mà còn tạo ra nhiều cơ hội cho du lịch, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của cả hai nước.

Xu hướng liên kết giữa các vùng không gian hành chính đang trở thành xu thế tất yếu để tiếp cận và bảo vệ những hệ giá trị thiên nhiên một cách trọn vẹn. Quá khứ, hiện tại và tương lai của loài người luôn gắn bó mật thiết với môi trường và các giá trị tự nhiên.

Trong những năm gần đây, Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (VQG PN – KB) đã tích cực phối hợp với chính quyền các địa phương để triển khai các hoạt động tạo sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS) sinh sống trong khu vực. Sự hỗ trợ này không chỉ giúp người dân nâng cao đời sống mà còn giảm thiểu áp lực lên tài nguyên rừng, cùng chung tay bảo vệ và phát triển rừng Di sản thiên nhiên thế giới.

VQG PN – KB là địa bàn sinh sống của 2 dân tộc thiểu số chính là Chứt và Bru – Vân Kiều. Đời sống của ĐBDTTS ở đây còn nhiều khó khăn, một số nơi thiếu đất sản xuất, và sinh kế của đồng bào chủ yếu phụ thuộc vào khai thác tài nguyên rừng. Để giải quyết vấn đề này, Ban Quản lý VQG PN – KB đã triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ, tạo sinh kế cho đồng bào.

Phó Giám đốc Ban Quản lý VQG PN – KB Đinh Huy Trí chia sẻ: “Chúng tôi nhận thức sâu sắc vai trò của ĐBDTTS trong việc tham gia bảo vệ và phát triển rừng. Vì vậy, cùng với sự quan tâm của tỉnh, những năm qua, Ban Quản lý VQG PN – KB phối hợp chặt chẽ với chính quyền các địa phương, dành nhiều nguồn lực để hỗ trợ, tạo sinh kế, cũng như xây dựng các công trình hạ tầng thiết yếu phục vụ đời sống cho đồng bào.”

Ông Bàn Văn Sơn, một tấm gương sáng trong phong trào người DTTS làm kinh tế giỏi, đã được hỗ trợ bởi dự án Bảo tồn và quản lý bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên khu vực PN – KB. Ông đã trồng một khu rừng trám và lim rộng hơn 6ha, phát triển tốt và tạo ra thu nhập ổn định.

Ngoài ra, Ban Quản lý VQG PN – KB cũng đã ký hợp đồng giao khoán bảo vệ rừng đặc dụng với cộng đồng dân cư ở 9 bản trên địa bàn xã Thượng Trạch, với diện tích hơn 10 nghìn ha. Điều này vừa tạo ra thu nhập ổn định vừa gắn trách nhiệm của chính cộng đồng dân cư ĐBDTTS trong việc chung tay bảo vệ rừng.

Phó Chủ tịch UBND xã Thượng Trạch Nguyễn Trường Chinh cho biết, so với trước thì hiện nay, tác động trái phép của ĐBDTTS trên địa bàn xã đến tài nguyên rừng được hạn chế ở mức tối đa. Có được kết quả này là nhờ Ban Quản lý VQG PN – KB đã phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương làm tốt công tác hỗ trợ sinh kế cho đồng bào và chính bà con cũng nâng cao ý thức trong việc giữ rừng.

VQG PN – KB cũng đang tiếp tục đa dạng hóa các sản phẩm du lịch văn hóa, lịch sử, du lịch cộng đồng, trong đó có các sản phẩm du lịch gắn với đời sống văn hóa độc đáo của ĐBDTTS trong khu vực. Đây cũng được xem là một trong những giải pháp tạo sinh kế bền vững nhất đối với ĐBDTTS khi họ trực tiếp được tham gia, được hưởng nguồn thu nhập cao từ các sản phẩm du lịch đó.

Lãnh đạo VQG PN – KB cho biết, ngoài các hoạt động về du lịch, để tạo sinh kế bền vững cho ĐBDTTS trong khu vực, hiện nay, từ nguồn vốn của chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững và chương trình thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung bộ (ERPA), đơn vị tiếp tục hỗ trợ kinh phí cho các thôn, bản nâng cấp cơ sở hạ tầng và tạo sinh kế giúp người dân, đặc biệt là ĐBDTTS giảm nghèo bền vững.