Việc thu phí tham quan di tích lịch sử đang trở thành một vấn đề xã hội nóng hổi. Một bên ủng hộ việc thu phí để bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích, trong khi một bên khác phản đối, cho rằng di tích là tài sản tinh thần chung của dân tộc, không thể bị lợi dụng để mua bán.
Khu di tích Quốc gia đặc biệt Ngã ba Đồng Lộc, tọa lạc tại tỉnh Hà Tĩnh, là một ví dụ tiêu biểu. Nơi đây, cách đây chỉ 5 cây số, thường xuyên đón tiếp hàng chục nghìn lượt khách đến dâng hương tưởng niệm và tri ân các anh hùng liệt sĩ. Tuy nhiên, việc vận hành khu di tích này do Ban Quản lý thuộc Tỉnh đoàn Hà Tĩnh phụ trách đang gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực tài chính.
Một tấm vé tham quan không chỉ đơn giản là một khoản thu nhỏ, mà còn là một phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của di tích. Ở nhiều quốc gia, việc thu phí tham quan là nguồn thu chính để duy trì hoạt động của các di sản. Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc thu phí thường bị dư luận phản ứng.
Để việc thu phí có thể được xem là hợp lý và nhận được sự chấp nhận của xã hội, cần phải đảm bảo một số nguyên tắc cơ bản. Thứ nhất, cần minh bạch mục đích thu, công khai nguồn thu và việc chi tiêu cho các hoạt động. Thứ hai, cần có chính sách miễn, giảm phí linh hoạt và nhân văn đối với các đối tượng như cựu chiến binh, người có công với cách mạng, người khuyết tật, trẻ em, học sinh – sinh viên, cư dân địa phương.
Cuối cùng, cần có cái nhìn linh hoạt, thấu đáo để tấm vé không trở thành rào cản mà trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa ký ức và trách nhiệm gìn giữ di sản của thế hệ hôm nay dành cho mai sau. Nếu được thực hiện một cách minh bạch và nhân văn, việc thu phí tham quan có thể trở thành một giải pháp quan trọng để bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích lịch sử, từ đó giáo dục và nâng cao nhận thức của công chúng về tầm quan trọng của việc bảo vệ di sản văn hóa.
Hiện nay, nhiều quốc gia đã và đang áp dụng mô hình thu phí tham quan để bảo tồn di tích. Tại Việt Nam, các chuyên gia cũng đề xuất việc áp dụng các mô hình quản lý và thu phí để duy trì hoạt động của các di tích lịch sử.
